Max Havelaar

Samenvatting 

Batavus Droogstoppel, makelaar in koffie, Lauriersgracht no. 37 (zoals de beste man in het boek zelden vergeet aan te halen), gaat een boek schrijven. Het wordt geen roman, dat is gekkigheid, het wordt een boek over koffie. Op straat is hij aangeschoten door een oude schoolvriend (Sjaalman) van hem, die hem een pakket informatieve stukken heeft gegeven, over de meest uiteenlopende onderwerpen. Waaronder ook een stuk over de koffieplantages op Java, waar Sjaalman blijkbaar is geweest.

Bediende Ernest Stern wordt aan het werk gezet om de hersenspinsels van Droogstoppel samen te voegen en vatten, zodat het een passend geheel in een boek vormt. Hij doet zijn werk blijkbaar niet naar het verlangen van zijn werkgever, hij wordt regelmatig door Droogstoppel 'onderbroken' om weer correcties te geven in wat Stern net allemaal geschreven heeft. Stern schrijft voornamelijk over de gebeurtenissen op Java, geïnspireerd door de avonturen van Sjaalman (Max Havelaar).

Een samenvatting van zijn avonturen komt neer op corruptie en werk: als bestuursambtenaar op Java (Lebak) wil Havelaar iets gaan betekenen voor de onderdrukten. Hij nodigt de inlandse regent uit voor etentjes, omdat hij deze verdenkt van onderdrukken en afpersing van de toch al zo arme bevolking. Helaas heeft hij geen bewijs en wordt dus niet gesteund door de Nederlanders. Uiteindelijk neemt hij zelf ontslag.

Naast de avonturen van Max Havelaar vertelt Stern ook nog over de hiërarchie in Indië, hoe Havelaar uiteindelijk in Indië terecht is gekomen en hoe hij Nederland heeft verlaten. Daarnaast nog wat illustratieve verhaaltjes, een verhaal over een Japanse steenhouwer die steeds mag kiezen wat hij wil zijn en uiteindelijk kiest om toch weer steenhouwer te zijn, en het verhaal van Saïdjah en Adinda.

Aan het eind van het boek komt nog een derde schrijver om de hoek kijken. Multatuli zelf is het gekibbel van Stern en Droogstoppel zat, en schrijft eerst tot Droogstoppel, als die er probeert tussen te komen:
"Halt, ellendig produkt van vuile geldzucht en godslaterlijke femelarij! Ik heb u geschapen...ge zijt opgegroeid tot een monster van mijn eigen maaksel: stik in koffie en verdwijn!"

Het laatste deel is daarmee ook het meest politieke gedeelte en waarschijnlijk de reden waarom Eduard Douwes Dekker in zijn tijd onder het pseudoniem Multatuli heeft geschreven. In het laatste hoofdstuk richt hij zich rechtstreeks tot Koning Willem II, destijds Koning der Nederlanden, en hij spreekt van schande dat er niet eerder is omgekeken naar de omstandigheden van de Javanen. Een gewaagd stuk in die tijd, vandaar het pseudoniem.

Personages 

Karta Nata Negara:

Karta Nata Negara was de regent van Lebak ten tijde van het bestuur van dit gebied door Assistent-resident Eduard Douwes Dekker. Onder het pseudoniem Multatuli vereeuwigde Dekker de knevelarijen van de regent die op zijn beurt door zijn talrijke familie werd uitgebuit in de Max Havelaar.

 

Duclari:

Hij wordt vooral als moedig beschreven. Hij is de eerste luitenant van Lebak. Tijdens een etentje komt de lezer te weten dat hij wel Havelaar in het begin een rare snuiter vindt, maar al snel kijkt hij toch wel op tegen Havelaar.

 

Verbrugge:

Verbrugge is de controleur van Lebak. Hij is vooral aardig, eenvoudig, hartelijk, mededeelzaam, hulpvaardig en gastvrij is. Verbrugge is de ondergeschikte van Havelaar.

 

Resident Slijmering:

Resident Slijmering praat enorm langzaam. Om het in de woorden van Multatuli uit te drukken; “Hij sprak namelijk op een toon alsof achter elk woord een punt stond”. Resident Slijmering is het type ambtenaar die het altijd te druk heeft en zijn plicht verzaakt. Hij probeert van alles om Havelaar van zijn besluit om de regent aan te klagen te veranderen.

 

Ernest Stern:

Stern is de zoon van een grote industriële zakenman met wie Droogstoppel vrienden moet blijven. Droogstoppel laat Stern uit het pak van Sjaalman het verhaal van Max Havelaar vertellen. Stern is ook een soort held in het verhaal, doordat hij sympathie heeft voor Max Havelaar en aan de lezers laat zien dat deze sympathie logisch zou moeten zijn. Over Stern zelf komen we weinig te weten, behalve de mening van Droogstoppel.

 

Batavus Droogstoppel:

Hij is makelaar in koffie en tevens de antiheld van dit verhaal. Hij is bekrompen, gierig, egoïstisch en maakt zichzelf voortdurend belachelijk bij de lezer. Droogstoppel symboliseert precies de wereld van het egocentrisme en de corruptie die Max Havelaar wil bestrijden. Daarnaast is Droogstoppel ook de verteller van het verhaal en de opdrachtgever van de tweede verteller: Stern.

 

Saïdjah & Adinda:

Saïdjah is een jongen die opgroeit in het dorpje Badoer. Hij houdt heel veel van Adinda, het meisje waar hij later mee zou trouwen. Hij hecht zich ook erg aan zijn buffels. Daar beleeft hij veel avonturen mee.

 

Max Havelaar

Max Havelaar is een man van Nederlandse nationaliteit en is 35 jaar oud. Hij werkt als assistent-resident in Lebak, en komt daar op voor de plaatselijke bevolking. De schrijver beschrijft zijn uiterlijk als volgt: ‘’Hy was slank, en vlug in zin bewegingen. Buiten zyn korte en beweeglyke bovenlip, en zyn grote flauw-blauwe ogen die in kalme stemming iets dromerigs hadden, maar vuur schoten als een groot denkbeeld hem beheerste (…). Zyn blonde haren hingen sluik langs de slapen, (…)”. (blz. 75)

Havelaar is vooral gekenmerkt door zijn gevoel voor rechtvaardigheid. Hij wil niemand onrecht aandoen en doet er alles aan om anderen te helpen. Negatief hieraan is dat hij zover kan gaan om mensen te helpen dat hij zelf in de problemen komt. Dit is ook te zien in de eerste tekst. Hij zegt hier: ‘’Ik overtreed liever op eigen verantwoordelijkheid de regels dan dat ik een man van zijn rang en jaren in verlegenheid breng.’’

Rechtvaardigheid is niet de enige karaktertrek van Havelaar. Hij is ook gevoelig, ijverig, intelligent, eerlijk, gevat, sociaal bewogen, revolutionair en idealistisch. Hij past niet in het toenmalige koloniale ambtenarencorps en hij is vaak overtuigd van zijn eigen opvattingen.

In de loop van het verhaal verandert Havelaar. Hij veranderd in chronologische volgorde van een avontuurlijke jongeman naar een man die serieus is in zijn doen.

De oudste Havelaar in het boek is de arme Havelaar in Nederland. Hij is in de problemen geraakt en de autoriteiten in Nederlands-Indië willen hem niet meer in dienst nemen vanwege de opvattingen die hij heeft. Door dit alles is hij erg arm. Hij heeft geen geld voor een goed huis en hij begint dan zijn boek te schrijven met als doel zijn eer te herstellen en om de positie van de Javanen te verbeteren.

Havelaar is duidelijk een Round-Character; hij wordt uitvoerig besproken, je komt achter veel van zijn karaktertrekjes en opvattingen. Ook wordt zijn leven uitvoerig besproken.
Havelaar is het enige round-character. De rest van de figuren in het boek zijn allemaal flat-characters.

Tine Havelaar

Tine Havelaar wordt niet zo uitvoerig beschreven. In het boek word alleen vermeld dat ze een hart van goud heeft, zielsveel van Havelaar houdt en dat ze niet echt knap van uiterlijk is.

 

 

 

 

Multatuli

Multatuli ook wel Eduard Douwes Dekkers, bekendste roman is Max Havelaar, of de koffieveilingen der Nederlandse Handelmaatschappij uit 1860. Douwes Dekker is niet zomaar een schrijver, zijn ideeën gaan verder dan wat met literatuur te maken heeft. Dat zie je al aan de aanklacht die Max Havelaar is.

 

Ook in ander werk laat hij zijn visie op de maatschappij zien, kom je erachter welke standpunten hij inneemt over bijvoorbeeld religie, politiek en gedragsnormen. Ideeën, geschreven tussen 1862 en 1877, staat vol filosofische bespiegelingen. Het gaat onder meer over opvoeding en over de invloed van allerlei bekrompen regels op een kind.

 

Eduard Douwes Dekker werd in 1820 geboren in Amsterdam. Zijn vader was kapitein. Op zijn achttiende (1938) voer hij mee op het schip van zijn vader naar Batavia, waar zijn carrière als bestuurlijk ambtenaar begon.

 

Als ambtenaar kwam Eduard Douwes Dekker meerdere malen in conflict met zijn meerderen. Zo was er twee maal sprake van kastekort waar hij de schuld van kreeg. Al gauw kreeg hij te maken met het ernstige machtsmisbruik van de regent. Dekker kon het niet aanzien dat de bevolking meedogenloos werd beroofd en leeggezogen en diende een aanklacht in tegen de regent en zijn handlangers.

 

Zijn aanklacht werd afgewezen door het Nederlands-Indische bestuur. Dekker weigerde vervolgens een overplaatsing naar een ander district en nam ontslag.

Na zijn ontslag was het moeilijk om rond te komen. Hij moest namelijk leven van het schrijven. Nadat hij Max Havelaar schreef was zijn literaire naam gemaakt, maar toch hoopte hij daarna nog op een ambtelijke functie.